รายงานสภาวะการศึกษาไทย 2549/2550 (คำชี้แจงของผู้เขียน)

คำชี้แจงของผู้เขียน

รายงานสภาวะการศึกษาไทย เป็นงานที่ สกศ. มอบหมายให้บุคคลภายนอกเขียนอย่างเป็นอิสระมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2540 นอกจากจะเป็นรายงานประจำปีหรือควบ 2 ปีแบบเสนอข้อเท็จจริงทั่วๆไปแล้ว ยังเป็นรายงานเชิงวิเคราะห์อย่างวิพากษ์วิจารณ์ เพื่อทำให้เป็นรายงานประจำปีที่มีสีสัน จูงใจให้คนสนใจอ่าน และช่วยกันคิดวิเคราะห์ต่อ อย่างทำให้เกิดพลังของการเรียนรู้ร่วมกันมากขึ้น รายงานฉบับก่อนหน้านี้ คือ รายงานสภาวะการศึกษาไทย ปี 2547/2548 โดยผู้เขียนคนเดียวกัน ซึ่งผู้สนใจอาจเปิดดูได้จากเว็บไซต์ของสกศ. www.onec.go.th (กลุ่มสิ่งพิมพ์)

รายงานสภาวะการศึกษาไทย 2549/2550 ฉบับนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสารที่ผู้เขียนได้รับมอบหมายให้ทำในช่วงตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน 2549 ถึง มิถุนายน 2550 และได้ใช้ข้อมูลเอกสารตั้งแต่ช่วงปี 2548 ถึงครึ่งปีแรกของปี 2550 ในการวิเคราะห์ เนื้อหาสาระหลักคือ การสรุป วิเคราะห์ ประเมินผลการปฏิรูปการศึกษาทั้งในด้านการบริหารจัดการ การพัฒนาครู การเรียนรู้ของผู้เรียน การค้นหาวิเคราะห์สาเหตุที่เป็นปัญหาอุปสรรคหลักๆของการปฏิรูปการศึกษา และการเสนอแนะยุทธศาสตร์ โครงการ มาตรการ ที่จะช่วยแก้ปัญหาอุปสรรคเหล่านี้

ผู้เขียนได้อาศัยการสรุปประเด็นสำคัญจากงานวิจัย ประเมินผล และการวิเคราะห์ผลการดำเนินงานปฏิรูปการศึกษาของนักวิชาการและหน่วยงานต่างๆ มาตัดต่อ สรุปความใหม่และจัดหมวดหมู่ต่อร้อยเชื่อมโยงกันเพื่อให้ผู้อ่านเห็นภาพรวมของสภาวะการศึกษาไทยในรอบ 2 ปีที่ผ่านมา รายงานฉบับนี้ส่วนใหญ่จึงเป็นงานวิจัยแบบต่อยอดจากงานวิจัยที่มีคนอื่นทำมาแล้ว แต่การคัดสรรและการตัดต่อสรุปความและขยายความเป็นความรับผิดชอบของผู้เขียน

แนวคิดใหญ่ของรายงานฉบับนี้คือการเสนอว่าการจะปฏิรูปการศึกษาให้ได้ผล ต้องมองเรื่องการศึกษา และการพัฒนาประเทศอย่างเป็นระบบองค์รวม และมองหาสาเหตุของความล้าหลังของการจัดการศึกษาอย่างวิพากษ์วิจารณ์ เพื่อสาวให้ถึงปัญหารากเหง้าและการหาทางออกที่เป็นไปได้จริง การมองอย่างเป็นระบบองค์รวม หมายความว่าต้องมองการศึกษาและการพัฒนาประเทศในความหมายกว้าง ที่รวมถึงการพัฒนาความฉลาดทั้งด้านปัญญา อารมณ์ จิตสำนึกเพื่อสังคมของคนทั้งประเทศ เพื่อที่ประชาชนจะได้มีความเข้มแข็งทางภูมิปัญญามากพอที่จะไปช่วยกันไปแก้ไขปัญหาและพัฒนาประเทศทั้งทางด้านเศรษฐกิจ การเมือง สังคม วัฒนธรรม จิตใจ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ และมีเป้าหมายที่กว้างกว่าแค่การพัฒนาความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ คือเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต ความสงบสุขของประชาชนและชุมชน อย่างเป็นธรรม และอย่างยั่งยืนด้วย

การมองการศึกษาแบบแยกส่วนอย่างแคบๆ มักมองว่าการศึกษาคือการพัฒนาความรู้และฝึกฝนทักษะวิชาชีพเพื่อพัฒนามนุษย์ให้เป็นทรัพยากรการผลิตเพื่อไปทำงานหาเงินและรับใช้ระบบเศรษฐกิจที่เน้นการเพิ่มความเติบโตทางวัตถุ การมองแยกส่วนอย่างแคบๆดังกล่าว ทำให้การจัดการศึกษาเป็นระบบแข่งขันแบบแพ้คัดออกที่คัดคนส่วนน้อยให้เรียนระดับสูงและระดับกลางเพื่อไปทำงานรับใช้ระบบเศรษฐกิจ โดยที่ผู้เรียนมักมุ่งประโยชน์ส่วนตนมากกว่าส่วนรวม และนำไปสู่การพัฒนาเศรษฐกิจแบบเติบโตทางวัตถุระยะสั้นแบบผิวเผิน เกิดปัญหาความไม่สมดุลทั้งทางธรรมชาติสภาพแวดล้อมและสังคมวัฒนธรรม เกิดปัญหาความเหลื่อมล้ำต่ำสูงทางฐานะ รายได้ การศึกษาในกลุ่มชนต่างๆ ปัญหาความยากจน ปัญหาความขัดแย้งทางการเมืองสังคมและปัญหาอื่นตามมามากมาย

การปฏิรูปการศึกษาอย่างเป็นองค์รวม หมายถึงการปฏิรูปกระบวนการเรียนรู้ของคนทั้งสังคมให้ประชาชนส่วนใหญ่มีโอกาสได้เรียนรู้ทักษะชีวิตและทักษะในการทำมาหาเลี้ยงชีพอย่างมีประสิทธิภาพ เกิดความฉลาดทุกด้าน ทั้งปัญญา อารมณ์ การแก้ปัญหา และมีจิตสำนึกในการร่วมมือกันทำงาน เพื่อส่วนรวมการปฏิรูปการศึกษาอย่างเป็นองค์รวม เป็นเงื่อนไขข้อแรกและข้อสำคัญที่สุดที่จะทำให้มนุษย์ส่วนใหญ่มีสติปัญญามากพอที่จะร่วมมือกันหาทางแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจการเมืองของประเทศในปัจจุบันที่มีความขัดแย้งสูง มีความไม่สมดุล และไม่เป็นธรรมสูง เพื่อก้าวไปสู่สังคมประชาธิปไตย เป็นธรรมและยั่งยืนได้

ขอขอบคุณ นักวิจัย/นักวิชาการ และผู้ทำสถิติทางด้านการศึกษาทุกท่านที่ผู้เขียนได้นำข้อมูลมาใช้อ้างอิงในรายงานฉบับนี้ คุณยุพา วิริภิรมย์กูล และเจ้าหน้าที่คนอื่นๆของสำนักวิจัยและพัฒนาการศึกษา สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา ที่ได้ช่วยหาข้อมูลสนับสนุนการทำงานของผู้เขียน ผู้ทรงคุณวุฒิที่ได้ช่วยวิจารณ์และให้ความเห็น ข้อมูลเพิ่มเติม เช่น ศ.ดร.บุญเสริม วีสกุล, ดร.รุ่งเรือง สุขารมย์, ดร.พฤทธิ ศิริบรรณพิทักษ์, ดร.สุวัฒน์ เงินฉ่ำ, นายแพทย์ยงยุทธ วงศ์ภิรมย์ศานต์ อย่างไรก็ตาม เนื้อหาของรายงานฉบับนี้ทั้งหมดเป็นการสรุป ตีความ และเสนอแนะโดยผู้เขียนเอง ไม่ใช่ทัศนะทางการของสำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา

วิทยากร เชียงกูล

วิทยาลัยนวัตกรรมสังคม

มหาวิทยาลัยรังสิต

สิงหาคม 2550

บทที่ 1 : เศรษฐกิจการเมืองไทยและความสามารถในการแข่งขันกับต่างประเทศ
บทที่ 2 : การจัดการศึกษาในปี 2549 – 2550
บทที่ 3 : การประเมิน การจัดสรรทรัพยากร ประสิทธิภาพ และความเสมอภาคในการจัดการศึกษา
บทที่ 4 : ปัญหาและอุปสรรคในการบริหารจัดการการศึกษษ
บทที่ 5 : บทบาทของการศึกษาเพื่อตอบสนองการพัฒนาประเทศ
บทที่ 6 : ปัญหาคอขวดและทางออกในการดำเนินการปฏิรูปการศึกษา
บทที่ 7 : การศึกษาและการพัฒนาประเทศแบบองค์รวมเพื่อประชาธิปไตย ความเป็นธรรม และความยั่งยืน

Download เอกสารเล่มเต็ม PDF